Kwaliteitscontrole perslucht en gassen steeds belangrijker

Als kind voelde Willem Struijk, oprichter van Nedlab, zich al aangetrokken tot het analistenvak. “Dat zat ’m in het puzzelen, de complexiteit van de organische chemie. In de Condensed Chemical Dictionary, zeg maar een chemische voorloper van Wikipedia, zocht ik altijd op hoe een molecuul in elkaar zat.”

Via omwegen – een blauwe maandag HTS Weg- en Waterbouw, kantoor, fabriek – ging hij toch naar de analistenschool. Hij knoopte er de avond-HTS Chemie aan vast en ging in de buitendienst van een lab werken.

Met een eigen bedrijf deed Struijk nog een tijdje smeerolieanalyses voor de pleziervaart en uiteindelijk startte hij in 1999 Nedlab als algemeen analytisch-chemisch lab.

“Die naam klonk goed, ik krijg nog steeds post gericht aan het Nederlands Laboratorium. Ik wilde complexere analyses uitvoeren en onderzoekswerk doen. De eerste klant was een afvalverwerker uit de Botlek, waarvoor ik chemisch afval moest analyseren. Dat was meteen een ultieme uitdaging qua puzzelen.”

Kwaliteitscontrole lucht en gassen

Zo groeide Nedlab uit tot een gerespecteerd laboratorium. Het idee van algemeen analytisch-chemisch lab heeft Struijk echter losgelaten. In die tak van sport heeft een kleiner lab als Nedlab (11 medewerkers) vanwege de schaalvergroting nog weinig bestaansrecht.

“We blijven bestaande klanten bedienen en gaan door met onderzoekswerk. Bijvoorbeeld een methode ontwikkelen voor een product waarvoor nog geen analyse is. Voor het overige driekwart richten we ons op de niche van kwaliteitscontrole van lucht en gassen. De basis daarvoor werd gelegd toen ik ooit een mobiel gaslab moest inrichten voor bepaling van kool-waterstoffen zoals ethyleen, propeen en butadieen. Nu ligt onze focus meer op pers- en ademlucht en zuivere gassen, zoals zuurstof, stikstof, CO₂ en waterstof, dat nu waanzinnig populair wordt.”

Scherpere regels

In zijn niche heeft Nedlab geen serieuze concurrenten, aldus Struijk. “Wij zijn in Nederland als enige hiervoor geaccrediteerd. De Raad voor Accreditatie heeft zelfs moeite om een gasmeetdeskundige te vinden en moet voor ons een expert van VSL [Nationaal Metrologisch Instituut, red.] laten invliegen. We rijden met drie mobiele testunits door heel Nederland en België. Ook zien we kansen in Duitsland.”

Een belangrijke aanjager van de groei is aanscherpende regelgeving. “Er is nu bijvoorbeeld veel te doen rond ademlucht. Zo zijn in Engeland de eisen aanmerkelijk strenger geworden. In ons land wordt de kwaliteit vaak één keer per jaar gecontroleerd op vrijwillige basis, in Engeland moet dat nu verplicht vier keer per jaar. Dat zit er hier ook aan te komen.”

Ademlucht

Struijk noemt de ziekenhuizen. “Daar komen we al meer dan vijftien jaar voor ademlucht en medicinale gassen, waarop de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd toezicht houdt.

Vroeger stonden bijvoorbeeld de compressoren voor beademingslucht in de kelder en kwam de luchtinlaat soms van een plek waar dieselmotoren stonden te ronken. Nu staan die compressoren op het dak, waar ze schone lucht kunnen innemen.

Wij adviseren ziekenhuizen daarover; bijvoorbeeld wat ze precies moeten laten controleren en met welke frequentie. Samen met hun technici stellen we een meetplan op, onder verantwoordelijkheid van de apotheker, want die gaat over de ademlucht.”

En soms moet er ad hoc iets gebeuren, zoals in 2020, toen in het Maastrichtse MECC een corona-noodhospitaal werd ingericht. “Wij hebben toen alles rond de beademing van patiënten gecontroleerd.”

Perslucht en CO2-analyses

Nieuwe vragen komen onder meer uit de voedingsmiddelenindustrie. “Daar gebruiken ze ongelooflijk veel lucht en gassen. We doen bijvoorbeeld veel CO2-analyses voor de frisdrankenindustrie.

Daar werken ze met meerdere bronnen voor CO₂, onder meer uit de chemische industrie; die kan verontreinigingen bevatten. Wanneer lucht en gassen bij de productie worden gebruikt, gelden ze als ingrediënten, waarvoor tegenwoordig strenge regels gelden.

Is de kwaliteit van de perslucht slecht, dan wordt de kwaliteit van de producten ook slecht. Dat wordt nog wel onderschat. Als bijvoorbeeld flessen voor het vullen worden schoon geblazen, moet dat wel met schone perslucht gebeuren.”

Industriebreed leeft inmiddels het besef dat perslucht veel energie kost. Compressoren -worden daarom goed onderhouden en lekkages in leidingen worden opgespoord, maar controle op de kwaliteit van perslucht kan nog beter, aldus Struijk.

Groeiend kwaliteitsbewustzijn

Er zijn meer sectoren waar Nedlab groeit. Zoals de farmaceutische industrie, waar vergelijkbare eisen gelden als voor ziekenhuizen. “Je hebt er veel global players en dan komt al snel de FDA [Amerikaanse Food and Drug Administration, red.] aankloppen.”

Ademlucht voor mensen die in de hulpverlening of industrie veilig moeten kunnen werken, krijgt ook steeds meer aandacht. “We hebben al aardig wat verontreinigingen in die lucht gezien.” Te vaak gaat er nog wat mis met lucht en gassen.

“Dan wordt bijvoorbeeld een verkeerde gasfles gepakt of een verkeerde aansluiting gemaakt. Zo hebben we aan industriële gasmengsels gemeten die niet zouden mogen branden, maar dat toch deden.”

Of men heeft niet de complete luchtvoorzieningsketen in beeld. “Dan laten ze bijvoorbeeld de luchtkwaliteit controleren, maar gooien ze de slangen na gebruik gewoon ergens neer. Die kunnen dan vervuild raken.”

Toch is het kwaliteitsbewustzijn over het algemeen wel gegroeid, signaleert Struijk, maar soms trekken organisaties nog te laat aan de bel. “Als er leidingen worden vervangen of nieuw aangelegd, bellen ze nog wel eens last minute voor controle.”

Hart voor personeel

Kortom, meer dan voldoende werk voor Nedlab en dus zijn aanwas en behoud van personeel een uitdaging. Dat heeft volgens Struijk meerdere redenen. “Er is bijvoorbeeld geen opleiding in onze richting; de laboratoriumopleidingen gaan vooral over vloeistoffen.

Daarnaast heeft de labwereld last van detacheringsbureaus die mensen ergens wegplukken en elders weer plaatsen. De grote labs lijken wel een duiventil. Daar komt nog de rare economische situatie met hoge inflatie bij. Ik wil goed voor mijn mensen zorgen en daarom heb ik ze een forse loonsverhoging gegeven.”

Goed voor zichzelf zorgen heeft Struijk, zeventig inmiddels, ook wel verdiend. Momenteel even aan huis gekluisterd met een onwillige heup, zit hij nog vol energie.

“Sinds afgelopen najaar hebben we een nieuwe operations manager, Patrick Verolme, die mij binnenkort gaat opvolgen als general manager. Dan kan ik me richten op marketing en onderzoeksprojecten. Daar ligt mijn hart.”

Tips voor lucht- en gaskwaliteit

• Maak een meetprogramma voor minimaal de verplichte controles.
• Volg aanscherpingen van de regelgeving.
• Controleer meteen de lucht- en gasvoorziening na inbreuk op het leidingnet, incident en verbouw of nieuwbouw.
• Houd rekening met mogelijke verontreinigingen vanuit de bron van lucht of gas.
• Laat een persluchtcompressor schone lucht aanzuigen.
• Houd de aanvoerleidingen voor pers- en ademlucht ook buiten gebruik schoon.
• Besef dat de kwaliteitsregels voor ingrediënten ook gelden voor perslucht en gassen die tijdens de productie met voedingsmiddelen in aanraking komen.