Tekst: Redactie Proces Media | Beeld: Tameson
Kogelkranen worden gebruikt voor het regelen van de stroming van vloeistoffen, gassen en dampen in de industrie. Ze worden veel toegepast, omdat ze duurzaam, betrouwbaar en makkelijk te bedienen zijn. Wat is een kogelkraan, hoe werkt hij, waar worden ze toegepast en hoe kies je de juiste kogelkraan?
Tekst: Redactie Proces Media | Beeld: Tameson
Een kogelkraan is een afsluiter van metaal, kunststof of composiet waarin een kogel met een gat in het midden de vloeistofstroom regelt. Het zijn kwartslagkleppen: de actuator hoeft maar 90° te draaien om de klep te openen of te sluiten. In gesloten stand staat de kogel met het gat loodrecht op de vloeistofstroom en blokkeert de stroom. Dit is ook van buitenaf te zien: de hendel staat dwars op de leiding. In open stand staat de kogel zo dat het gat in lijn ligt met de vloeistofstroom, en kan er vloeistof doorheen stromen. De hendel wijst dan in de richting van de leiding. Het bedienen kan handmatig, of met een elektrische of pneumatische aandrijving. Er zijn kogelkranen met volledige doorlaat en met standaard doorlaat, dus met een doorlaat die even groot is als de leiding (maximale doorstroming; minimale beperking) of met een doorlaat die kleiner is dan de leiding (minder doorstroming; grotere drukval).
Kogelkranen worden veel toegepast in de olie- en gasindustrie omdat ze goed bestand zijn tegen hoge druk en hoge temperaturen, en omdat ze verkrijgbaar zijn in materialen die aan de eisen van deze industrie voldoen. Ook in waterzuiveringsinstallaties worden kogelkranen gebruikt, en in de chemische en farmaceutische industrie, mede omdat ze goed tegen corrosieve en abrasieve media kunnen en goed reinigbaar zijn. Ze zijn verkrijgbaar in verschillende materialen, zoals PVC en roestvrij staal, om te voldoen aan de specifieke eisen van de toepassing. Daarnaast worden ze ook ingezet in verwarmings-, ventilatie- en airconditioningsystemen.
Om de juiste kogelkraan te kiezen moet rekening gehouden worden met diverse factoren. Voor de materiaalkeuze – rvs, PVC, composieten – is de specifieke toepassing van belang, en met name de eigenschappen van het medium. Hoe viskeus, corrosief, abrasief, enzovoorts is het medium dat door de leiding stroomt? En minstens zo belangrijk, bij welke druk en temperatuur gebeurt dat?
Daarnaast speelt uiteraard de maat een rol. Kogelkranen zijn leverbaar in allerlei maten, van kwartduims tot enkele meters. De juiste diameter hangt af van het debiet en de drukvereisten. De keuze voor handmatige of automatische aandrijving – met een handvat of hendel, of elektrisch of pneumatisch – heeft veel te maken met hoe vaak de klep bediend moet worden. Wordt de klep niet vaak gebruikt, dan is het kostentechnisch interessanter om een handmatig bediende versie te kiezen.
Valt de keuze op een geautomatiseerde klep, dan hangt het type actuator meestal af van wat er in de buurt van de toepassing beschikbaar is, elektriciteit of perslucht. Een laatste factor die de keuze beïnvloedt is of de kogelkraan voldoet aan de normen, zoals API en ANSI. Dit garandeert dat de klep veilig en betrouwbaar is en de verwachte prestaties levert.
