In de Middeleeuwen waren stadsbewoners voor hun watervoorziening met name aangewezen op de grachten. Dit water was zo vervuild, dat je het niet kon drinken. En daarom dronk bijna iedereen (ook kinderen) bier. Water werd weliswaar gebruikt als grondstof, maar tijdens het brouwproces werd het aan de kook gebracht, waardoor bacteriën werden uitgeroeid. Bier was in die tijd dus gezonder dan water. Het alcoholpercentage was toen overigens beperkt.
Ziektekiemen houden überhaupt niet zo van bier. Al zijn er nog genoeg bacteriën waar je niet ziek van wordt, maar die bier compleet van smaak laten veranderen. Van een Lactobacillus kan bier bijvoorbeeld zuur worden. Het grote probleem is dat bacteriën zich als een sluipmoordenaar kunnen gedragen. De besmetting die zij veroorzaken, kan lange tijd op de loer liggen om op een vervelend moment toe te slaan. Die ene kleine bacterie kan zich hechten aan een zwakke plek in het proces om vervolgens een verdedigingsmuurtje (ECM oftewel extracellulair matrix of glycocalyx) te bouwen dat doorgroeit totdat er een flink leger is gevormd. Op het moment dat het de meeste schade kan aanrichten, slaat dit leger toe. Dit proces is de opbouw van biofilm (een laag micro-organismen omgeven door zelfgeproduceerd slijm vastgehecht aan een oppervlak).
De vorming van biofilm begint meestal met één zwak punt. Dit zwakke punt komt vaak voor in beschadigde processlangen, maar kan ook ontstaan als een slang een verkeerde koppeling heeft of als het binnenlaagmateriaal niet geschikt is. Wanneer deze biofilm toeslaat, is er een kleine kans op ziekte. Punt is alleen dat door de beschermde verdedigingsmuur (extracellulair matrix) reinigingsmiddelen en desinfectantia er geen vat meer op hebben. De biofilm kan dan op een vervelende manier de smaak van je bier verpesten. En dat is natuurlijk de nachtmerrie voor elke bierbrouwer en bierliefhebber.
Wanneer een bacterie zich hecht aan de binnenwand van een processlang, dan is dit in eerste instantie nog omkeerbaar. Dit is echter bijna niet meer mogelijk wanneer de extracellulair matrix wordt gevormd. Vandaar dat, net als bij zoveel andere zaken in het leven, ook voor biofilm geldt dat voorkomen beter is dan genezen. Maar hoe pak je dat aan? Ten eerste door de juiste bierslang te kiezen voor jouw brouwproces. Hiervoor zijn vele soorten slangen op de markt. Welke specifieke slang optimaal is voor jouw toepassing hangt af van verschillende procesfactoren. Laat je hierover altijd adviseren door een specialist.
Als je dan uiteindelijk het type slang voor jouw brouwerij hebt geselecteerd, dan volgt de installatie. Om de vorming van biofilm te voorkomen is het van groot belang dat slangen correct worden geïnstalleerd. Zo moet je een te sterke buiging voorkomen en slangen mogen niet knikken. Hou ook in de gaten dat slangen niet gaan doorhangen. Breng bijvoorbeeld ondersteuning aan om dit tegen te gaan. Ook door slangen op de juiste manier af te rollen, bescherm je ze tegen torsie (draaiing) en knikken. Daarnaast is een te sterke buiging achter de koppeling van een slang nadelig. Dat geldt ook voor overschrijding van de buigstraal.
Tegenwoordig drinken we bier niet meer als alternatief voor water, maar om te genieten van de heerlijke biersmaak. En die smaak moet zeker niet beïnvloed worden door problemen met biofilm in de processlangen. Maar dit is, zoals je in dit blog hebt kunnen lezen, gelukkig met speciale bierslangen te voorkomen. Uiteraard is het wel van belang dat deze slangen op de juiste manier in het brouwproces worden geïnstalleerd.
Anne Marijke Zwarts, specialist slangen, monsternamekranen en filters voor de voedingsmiddelenindustrie bij Hitma.
Slangen voor bier
